Ortodonti; çapraşık dişlerin düzeltilmesi, diş, çene ve yüzdeki uyumsuzlukların giderilmesi ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Ortodontistler; çene kemiğinizin ve dişlerinizin doğru yerde ve doğru konumda yerleşmesini, daha estetik, hijyenik ve fonksiyonel olmasını sağlarlar.

Çapraşık dişlerle ağız hijyeni sağlamak daha güçtür ve bu yüzden dişeti rahatsızlıkları ve çürükler daha kolay oluşur.

Çapraşıklıkta ve eklem ilişkisi bozuk olduğunda çiğneme tam yapılamaz sindirim sisteminde bir takım problemler başlar. Alt ve üst dişlerin birbiriyle tam uyumlu olmadığı durumlarda, çene eklemine veya tek bir dişe fazla yük gelerek ağrılı ve tedavisi zor eklem problemlerine yol açabilir.

Estetik olarak özellikle bazı vakalarda inanılmaz değişiklikler yaratılabilir:

10-12 yaşından önce ortodontik muayene olunması tavsiye edilir. O yaşlarda yeterince kalıcı diş çıktığından, olası sorunları görmek mümkündür. Ama bütün kalıcı dişler çıkana kadar beklenmemelidir. Ortodontik tedaviye erken yaşta başlamanın birçok avantajı vardır. Örneğin; çocuklar büyürken görülebilecek çene darlıklarında, basit apereylerle damağın genişliği ayarlanabilir ve  böylece dişlerin daha düzgün çıkması sağlanır. Böyle tedavilerin erken yaşta yapılması ile hastanın ortodontik tedavi başarısı artar, süreç kısalır. Bu erken müdahale ile bireyin iskeletsel anomalilerinin önüne geçilir ve ileri yaşlarda ağır cerrahi operasyonların (ortognatik cerrahi) olması ihtimali engellenir.

Ortodontik tedavi için yaş sınırlaması yoktur(!). Dişleri çevreleyen kemikleri sağlıklı olan herkese ortodontik tedavi uygulanabilir.

ORTODONTİK PROBLEMLERİN NEDENLERİ:

1.Beslenme Bozuklukları: Yeterli beslenemeyen kişilerde, çene ve yüz yapısında hacimsel küçülme meydana gelecek ve normal hacimdeki dişler küçük çenelerde gerekli yeri bulamayacakları için çapraşıklıklar, rotasyonlar (dönme), hatta gömüklük olguları görülecektir.

2.Ağızdan Nefes Alma: Kronik iltihaplar ve benzeri nedenler, uzun süre devam ederse bademcikler aşırı derecede büyüyebilir. Bu durumda solunum yolları daralır ve nefes alma güçlüğü meydana gelir. Bu güçlüğü yenebilmek ve o bölgedeki hava geçiş yolunu genişletebilmek amacıyla çocuk alt çenesini ve buna bağlı olarak dilini öne alma zorunluluğu duyar. Bu durum, uzun süre devam edecek olursa alt çenenin öne doğru konumu yerleşir. Dil ön dişler arasına girer ve dişlerin sürmelerine engel olursa Açık Kapanış meydana gelir.

3.Parmak Emme: Yeni doğmuş bir bebekte oldukça gelişmiş bir emme mekanizması vardır. Emme içgüdüsü tatmin edilmemiş bir bebek, bu ihtiyacını gidermek için parmak emme gibi  alışkanlıklar edinir. Bu da derin damak ve ön dişlerde aralığa sebep olur.

4.Yalancı Emzik:Yalancı emzikler sürekli olarak kullanıldıkları zaman, etki alanları içindeki dokulara uzun süreli anormal etki yapacağı için o bölgelerde düzensizlik ve çeşitli kapanış bozukluklarına neden olmaktadır(Derin damakve açık kapanış gibi).

5. Yatış Şekli: Yatış şekli, çoğunlukla alt çenenin yatma sırasındaki konumunu belirler. Sürekli üzerine yatılan bölgede atrofi (büyüme) veya deformasyon (şekil bozukluğu) görülebilir

6.Diş sıkma, tırnak yeme, kalem ısırma, dudak ısırma gibi kötü alışkanlıklar.

7.Süt dişlerinin erken kaybı.

8.Sürekli dişlerin kaybına bağlı olarak meydana gelen düzensizlikler.

9. 20 yaş dişlerinin öndeki dişleri sıkıştırmasına bağlı düzensizlikler.

10. Genetik olarak yatkınlık.

11. Hormonal düzensizlikler, sistemik hastalıklar.

Ortodontik tedavi 2 aşamada gerçekleşir.

1.Aktif aşama –Bu aşama müteharrik-hareketli aparey veya sabit braket kullanarak dişlerin yerine oturması ve kapanışın düzeltilmesini içerir.

2.Koruma aşaması –Bu aşama uzun süre için dişi yeni yerinde tutmak için sabitleyici (retainer) kullanımını içerir

TEDAVİ ÇEŞİTLERİ:

1-SABİT ORTODONTİK BRAKETLER:

Diş üzerine yapıştırılan braketler ile yapılan tedavi şeklidir. Braketler metal ya da porselenden olabilir. Diş rengindeki porselen braketler estetik olarak hiçbir rahatsızlık vermezler.

2-HAREKETLİ ORTODONTİK APAREYLER:

Hastanın kendisinin takıp çıkarabildiği apareylerdir. Daha basit vakalarda uygulanırlar. Aynı zamanda engelleyici tedavi seçeneğidir.

3- ÇENE ORTOPEDİSİ:

Alt ve üst çenenin birbirine göre bozulan ilişkilerini küçük yaşlarda yüze takılan özel apereylerle düzeltmeyi amaç edinen bir ortodonti alanıdır. Çoğu zaman ortopedik tedavi (çenelerin uyumu sağlanır) ve ortodontik tedavi (dişlerin kapanış uyumu sağlanır) birlikte yürütülür. Günümüzde artık kullanımı diğer yöntemlerin yeterliliğinden dolayı kullanımı azalmıştır. Ancak çok ekstrem vakalarda halen tek çözüm olabilir.

4-ORTOGNATİK CERRAHİ:

Ortodontik veya ortopedik tedavi ile düzeltilemeyecek durumlarda ortognatik cerrahiye başvurulur. Çene ve yüzde oluşan bozukluklar doğuştan ya da kaza ve hastalıklara bağlı olarak sonradan ortaya çıkabilmektedir. Çenelerin birbirine ve yüze göre uyumsuzluğu hastalarda hem estetik hem de fonksiyonel rahatsızlıklara yol açmaktadır. Gelişen üstün teknoloji ve plastik cerrahi teknikleri ile bu bozuklukların düzeltilmesi sağlanabilmektedir. Bu konuda ağız diş ve çene cerrahisi, kulak burun boğaz ve plastik cerrahi ile birlikte çalışmaktadır.

5-ŞEFFAF PLAKLAR İLE ORTODONTİ: 

Bazı  vakalarda braket kullanmadan, şeffaf plakların kullanımıyla çapraşıklıklar artık düzeltilebilmektedir. Bu hem sosyal yaşam hem de hastanın diş bakımını yapması konusunda daha olumlu bir yöntemdir. İleri yaşlarda işi ve sosyal yaşamı gereği hastaların braket ve diş telleri kullanımıyla ilgili sıkıntıları olabilmektedir. Bu seçenek ortodonti için yeni bir çığır açmıştır.

Ortodontik tedavi öncesi ve tedavi sırasında dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar:
-Ortodontik tedaviye başlamadan önce çürük dişlerin mutlaka tedavi edilmesi ve dişetinin tam sağlıklı duruma getirilmesi gerekir.
-Tedaviye başlanınca ortodonti uzmanı, koyduğu tanıya göre çocuğa bir aparey uygular. Hekim tedaviye başladıktan sonra hastasını ortalama ayda bir görür.
-Hekimin kontroller sırasındaki tavsiyelerine dikkatle uyulmalıdır.
-Randevular aksatılmamalıdır
-Apareylerde kırılma, kopma veya ağza yapışan düzeneklerde çıkma varsa tedavi kesintiye uğrar. Böyle durumlarda hemen hekime başvurulmalıdır.
-Pekiştirme tedavisinde bıkkınlık gösterilmemeli; uygulanan aygıt ağıza düzenli takılmalıdır.
-Braketler yiyecek ve bakteri plağının kolayca toplanmasına sebep olurlar. Bu yüzden ağız bakımı büyük önem taşır.